In de volksmond wordt de commissie ook wel Schoonheidscommissie genoemd. De commissie beoordeelt of de bouwplannen “esthetisch” verantwoord zijn, mede in relatie tot de locatie en de omgeving van het te bouwen of te verbouwen object.

Opvallend is dat projecten die door of namens de Gemeente tot stand zijn gekomen vaak zonder problemen door de welstandscommissie geaccepteerd worden. Voor privé-projecten is het soms een lange weg om tot een positieve beoordeling van de bouwplannen te komen.

Sinds 2012 zijn gemeenten niet verplicht een welstandscommissie te hebben, maar ze mogen dat zelf bepalen en voor welke gevallen. Gemeenten hoeven bouwplannen niet langer voor te leggen aan een welstandscommissie. Ze mogen zelf beoordelen of ze dit nodig vinden of dat de bouwplannen op een andere manier tegen het licht worden gehouden.